Door Femke Gietema & Tanja Heslinga
Eind mei 2019 kwam het zo gevreesde bericht van de Raad van State, die een streep heeft gezet door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). De PAS werd tot dat moment gebruikt als basis om toestemming te verlenen voor activiteiten die leiden tot een stikstoftoename in stikstofgevoelige gebieden, zoals de Natura 2000-gebieden (lees: beschermde natuurgebieden).
Activiteiten waarbij mogelijk stikstof terecht komt in Natura 2000-gebieden hebben een natuurvergunning nodig. Bij die activiteiten kan gedacht worden aan het uitbreiden van een veehouderij, de nieuwbouw van woningen of industriële activiteiten. Vanaf eind mei 2019 kan dus niet langer de PAS worden gebruikt om een natuurvergunning aan te vragen. Men zal daarom op een andere manier moeten gaan aantonen dat een project géén schadelijke effecten qua stikstof heeft op Natura 2000-gebieden of er moet een passende beoordeling en milieueffectenrapportage worden opgesteld. Pas daarna kan toestemming c.q. een vergunning worden verleend.
Door het doorstrepen van de PAS door de Raad van State zijn veel (bouw)projecten en het vaststellen van bestemmingsplannen op slot komen te staan. Want hoe moeten we hier nu verder mee omgaan?
Wat is de huidige stand van zaken?
In juli 2019 heeft minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een Adviescollege Stikstofproblematiek in het leven geroepen, onder leiding van de heer Johan Remkes. Het Adviescollege heeft opdracht gekregen om aanbevelingen en oplossingsrichtingen te zoeken over hoe omgegaan moet worden met vergunningverlening na de recente uitspraak over de PAS. Er is verzocht om dit binnen een termijn van ongeveer twee maanden te realiseren.
Op 16 september 2019 is vervolgens een nieuwe versie van de zogenoemde AERIUS-calculator beschikbaar gekomen. Dit betreft een rekentool, waarmee de stikstofdepositie in een natuurgebied kan worden berekend. Nu deze rekentool beschikbaar is geworden, kunnen voor activiteiten die de natuur niet raken weer vergunningen worden aangevraagd. De vergunningverlening voor kleine projecten kan op deze wijze weer langzaam op gang komen. Dit geldt dan puur voor projecten, waar geen of weinig stikstofdepositie is.
Het eerder genoemde Adviescollege is op verzoek van de Tweede Kamer ook gevraagd te adviseren over de manier waarop, en de voorwaarden waaronder, op korte termijn toestemming kan worden verleend voor activiteiten die wél de nodige stikstofdepositie veroorzaken in Natura 2000-gebieden. Dit advies wordt in de week van maandag 23 september 2019 verwacht.
Misschien kan dit de vergunningverlening voor de grotere en nieuwe projecten ook weer verder op gang brengen. Op dit moment verleent het bevoegde gezag namelijk ook geen toestemming voor nieuwe projecten, op grond van de zogenoemde ADC-toets en extern salderen (omdat beleid hieromtrent nog wordt ontwikkeld). Voor de ADC-toets geldt dat alleen toestemming kan worden verleend als:
- alternatieven (A) ontbreken
- sprake is van een dwingende reden van groot openbaar belang (D) en
- compenserende (C) maatregelen worden getroffen.
Extern salderen houdt in dat een (nieuw) project dat leidt tot meer stikstofuitstoot toch in aanmerking komt voor een vergunning mits dit effect door maatregelen teniet wordt gedaan. De mogelijkheden voor het gebruik van extern salderen en de ADC-toets zullen ook onderdeel zijn van het advies van volgende week.
Hoe zit het in de bouw?
Met name in de bouw liggen momenteel veel projecten stil. Projecten die nog geen definitieve vergunning hebben, kunnen niet worden uitgevoerd. Maar ook de projecten die wél een definitieve vergunning hebben, welke nog zijn gebaseerd op de PAS, zijn niet zeker van uitvoering en riskeren een bouwstop. Het advies dat door het Adviescollege zal worden gegeven volgende week zal dan ook cruciaal zijn voor de door de politiek te nemen stappen. Op dat moment kunnen we met z’n allen beoordelen of de politiek het redt om de vergunningverlening op korte termijn weer hervat te krijgen.
Wel is er, doordat er nu al een nieuwe rekentool in AERIUS bestaat, weer de mogelijkheid om te berekenen of er sprake is van stikstofuitstoot die neer kan dalen in Natura 2000-gebieden en wat de effecten daarvan zijn. Hierdoor kunnen (kleinere) bouwprojecten weer vergund worden.
Hoe zit het met bestemmingsplannen?
Ook voor bestemmingsplannen heeft de stikstofuitspraak van de Raad van State consequenties. Voor nieuwe bestemmingsplannen die in procedure zijn, geldt dat de gemeenteraad de verplichting heeft om door een voortoets te beoordelen of als gevolg van de met het bestemmingsplan mogelijk gemaakte ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld woningbouw-projecten, relevante stikstofdeposities kunnen optreden ter plaatse van Natura 2000-gebieden.
Woningbouwplannen, ook de kleinschalige, kunnen leiden tot een toename van de stikstofdepositie ter plaatse van Natura 2000-gebieden. Daarom geldt dat deze dus in beginsel door de gemeenteraad moeten worden onderzocht. Voor kleinschalige initiatieven in de woningbouw, waarvan op voorhand en goed onderbouwd kan worden aangegeven dat er geen enkele negatieve gevolgen zijn voor Natura 2000-gebieden, kan een passende beoordeling van de stikstofdepositie achterwege blijven. Dit geldt echter voor een minimaal aantal initiatieven.
Is namelijk duidelijk dat de met het bestemmingsplan mogelijk gemaakte ontwikkelingen tot een toename van de stikstofdepositie op een Natura 2000-gebied leiden, dan zal ook hier een passende beoordeling en een milieueffectrapportage moeten worden opgesteld.
Bestemmingsplannen die al zijn vastgesteld of in een procedure zitten waarin de beroepsgrond van stikstof niet meer kan worden ingebracht, kunnen worden vastgesteld. Voor de afgifte van omgevingsvergunningen (voor bijvoorbeeld bouwen) op basis van deze bestemmingsplannen moet wel weer naar de stikstofdepositie te worden gekeken in verband met de natuurvergunning. Dus men blijft bezig!
Wat kunnen we op dit moment al concluderen?
Door de zogenoemde stikstofuitspraken van de Raad van State, waarin een streep is gezet door de PAS eind mei 2019, zijn veel natuurvergunningen voor bouwprojecten en bestemmingsplannen op slot komen te staan. Doordat afgelopen maandag het nieuwe rekenmodel in AERIUS in werking is getreden, kunnen voor (kleinere) projecten weer vergunningen worden aangevraagd. Voor de meeste projecten en plannen geldt echter dat er met spanning gewacht moet worden op het advies van het ingestelde Adviescollege. Dit advies volgende week wordt verwacht. Aan de hand van het advies zal de politiek zo snel mogelijk actie moeten ondernemen om ervoor te zorgen dat het slot weer opengaat en er weer verder gegaan kan worden met de bouw van de zo broodnodige woningen, wegen en uitbreidingen van veehouderijen etc. Dit zal waarschijnlijk eerst via een noodwet moeten.
Als het advies volgende week bekend wordt, zullen wij hier weer een artikel aan wijden. Want één ding is zeker: dit wordt hoe dan ook vervolgd!!
Agrarisch Recht Bouwrecht
Bestuursrecht Contractenrecht