Meer dan eens komen ouders bij ons met de vraag:
“Ik wil de volledige voogdij”
of
“Gezag, wat is dat? Ik heb mijn kind wel erkend hoor, dus volgens mij is dat wel geregeld”
of
“Ik heb toch gezag, want ik betaal alimentatie?”.
De meeste ouders beseffen niet wat het ouderlijk gezag precies inhoudt. Bijna iedereen weet wel dat bij de geboorte van een kind er het nodige geregeld moet worden qua erkenning. Over de erkenning en dergelijke komen we vast nog wel een keer te spreken, maar dat is niet het punt dat we vandaag willen bespreken. Want naast de erkenning speelt ook het “ouderlijk gezag”. Wat is dat nu precies?
Voordat we beginnen het volgende. Los van het gezag staan de omgang en de alimentatie. Door de erkenning word je juridisch ouder en heb je recht op omgang en heb je de plicht tot het betalen van alimentatie. Gezag heeft daar niets mee te maken.
Wat is het ouderlijk gezag?
Het gezag regelt de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding van het kind. Heel simpel, te denken valt aan kleding, eten, drinken, onderdak, onderwijs, medische behandeling et cetera. De gezaghebbende ouder is daarnaast de wettelijk vertegenwoordiger van het kind. Deze ouder bepaalt waar het kind woont, waar ie naar school gaat en ga zo maar verder. Dat wil je gezamenlijk regelen, toch?
Manieren om gezag te krijgen
Gezag ontstaat maar op een paar manieren.
Manier 1: automatisch verkrijgen van gezag
Ten eerste is er de automatische manier van gezag verkrijgen. Als (meerderjarige) moeder krijg je automatisch het ouderlijk gezag. Daarnaast krijgt de vader ook automatisch het gezag als het kind is geboren gedurende een huwelijk of een geregistreerd partnerschap. Bij géén huwelijk of geregistreerd partnerschap heeft dus (als er niets is geregeld) alleen de moeder het eenhoofdig gezag.
Tijdens de relatie maakt dit vaak niet zoveel uit. Immers, in de praktijk merk je weinig van het gezag. Gedurende de relatie als alles nog goed is, wordt het meeste toch wel in gezamenlijk overleg geregeld. Anders is dat als de relatie eindigt! Dan is er opeens een ouder die géén gezag heeft en dus in die zin achterblijft qua rechten en plichten. Wat is dan het risico?
De moeder kan dan bijvoorbeeld zonder toestemming van de vader bij wijze van spreken naar de andere kant van het land verhuizen. Ik heb het dan nog niet eens over verhuizen naar het buitenland. De moeder hoeft de vader alleen te informeren, maar zij mag alle belangrijke beslissingen zelf nemen. Vader staat aan de zijlijn en kijkt er naar. Ook kan de moeder beslissen waar het kind naar school gaat of welke medische behandelingen er worden ondergaan. Als vader heb je niets in de melk te brokkelen als je geen gezag hebt.
Manier 2: gezag verkrijgen door te trouwen of geregistreerd partnerschap aan te gaan
Er kunnen maximaal twee personen gezag hebben over een kind. De moeder heeft automatisch het gezag en dan is het aan de vader om dit ook te krijgen. Dit kan door alsnog te gaan trouwen of een geregistreerd partnerschap aan te gaan. Maar daarmee regel je het niet alleen voor de kinderen. Ook in vermogensrechtelijke zin verandert er het nodige. Als je trouwt ontstaat er immers de huidige beperkte gemeenschap van goederen en het is de vraag of een ieder zich dat wel realiseert. Denk daar dus niet te lichtvaardig over! Het gezag kan ook gemakkelijker worden geregeld.
Manier 3: gezag verkrijgen in gezamenlijk overleg
De eerste optie is in gezamenlijk overleg. Er kan dan een formulier worden ingevuld (bijv. via Digi-D) en beide partijen zetten daar hun handtekening op. Daar is geen advocaat bij nodig en het gezag wordt op die manier door de Rechtbank gemeenschappelijk gemaakt.
Manier 4: gezag verkrijgen met een procedure
De tweede optie is als de moeder niet wil meewerken. Dan komt er een procedure aan te pas. Bij de rechter moet dan een verzoek tot gezamenlijk gezag worden ingediend. Daar is wel een advocaat voor verplicht. De Rechtbank zal het verzoek toewijzen als dat in het belang van het kind is, dus feitelijk als er géén redenen zijn waarom het kind in de knel zou raken als beide ouders het gezag verkrijgen.
Wat is dan voogdij?
Als er sprake is van gezamenlijk gezag en één van de ouders overlijdt, dan heeft de overblijvende ouder het eenhoofdig gezag. Als die óók komt te overlijden, of er is überhaupt maar één ouder met gezag en die komt te overlijden, dan bepaalt de rechter of iemand anders het gezag krijgt. Er wordt dan een voogd benoemd (een voogd is dus een niet-ouder met gezag). Dit kun je zelf nu ook al regelen.
In je testament kun je een voogd benoemen. Daarnaast kun je in het Centraal Gezagsregister laten vastleggen wie je als voogd wilt benoemen.
Uitzonderingen
Het recht zou het recht niet zijn als er op het bovenstaande niet allemaal uitzonderingen zouden zijn. Immers, wat nu als de moeder niet met de biologische vader getrouwd is op het moment dat het kind geboren wordt, maar met iemand anders. Dan heeft deze niet-vader automatisch het gezamenlijk gezag. Dat kan alleen worden voorkomen als de biologische vader toch opstaat en het kind erkent en het gezag aanvraagt.
Ook kan het zo zijn dat de moeder met een vrouwelijke partner getrouwd is, waarbij het kind is verwekt door kunstmatige bevruchting. Dan krijgen beide vrouwen automatisch het gezamenlijk gezag, als er volgens de wet geen vader is (zowel bij een anonieme donor als bij een bekende donor die het kind niet erkent). Daarnaast kan het zo zijn dat de moeder minderjarig is of dat de kinderrechter het gezag om redenen beëindigt. Kortom, uitzonderingen te over, maar dat is niet de strekking van dit artikel.
De strekking is: mannen, word wakker en regel je rechten!!