Iedereen doet het wel eens. Een foto van internet kopiëren en deze zelf gebruiken. Maar mag dat zomaar? In dit artikel de belangrijkste regels over het gebruik van foto’s.
Intellectueel eigendomsrecht
Intellectueel eigendomsrecht is een verzamelnaam voor rechten op intellectuele creaties zoals foto’s, teksten en muziek, maar ook voor merken, vormgeving, uitvindingen, software en al dan niet meer. Het is mogelijk dat een creatie door meerdere intellectuele eigendomsrechten tegelijk wordt beschermd. De bekendste rechten, waarvan u waarschijnlijk wel eens gehoord heeft, zijn het merkenrecht, octrooirecht, handelsnaamrecht en het auteursrecht. Deze rechten zijn vastgelegd in nationale en internationale wetgeving.
Auteursrecht
Bij een foto heb je altijd te maken met het auteursrecht. Dit is het recht van de maker (de auteur of, zoals deze normaal gesproken wordt genoemd, de fotograaf) van een werk van literatuur, wetenschap of kunst. De maker heeft (in beginsel) het uitsluitend recht om te bepalen hoe, waar en wanneer zijn werk wordt openbaar gemaakt of verveelvoudigd. Met andere woorden: je hebt te maken met het eigendomsrecht van de fotograaf op de foto en een ander mag daarover niet vrij beschikken.
Het auteursrecht komt direct na het maken van de foto tot stand en geldt voor iedere foto die origineel/creatief is. Een productfoto met een witte achtergrond is bijvoorbeeld in veel gevallen niet origineel/creatief genoeg om daarop het auteursrecht te verkrijgen. Je hebt dus ook het auteursrecht op de vakantie- en familiekiekjes die je maakt. Of je deze nu maakt met je mobiele telefoon of met een professionele camera, dat maakt geen verschil.
Als de maker de foto vervolgens op het internet plaatst geeft hij daarmee (in beginsel) zijn rechten niet prijs. Het is dan nog steeds niet toegestaan deze te kopiëren. Daarvoor heeft u toestemming nodig.
Geen toestemming hebt u nodig indien u:
- de maker bent van de foto;
- de foto door een werknemer in uw opdracht is gemaakt;
- de eigendomsrechten hebt overgenomen van de maker.
Inbreuk
Heeft u geen toestemming maar gebruikt u de foto wel, dan maakt u daarmee inbreuk op de auteursrechten van de maker. Een uitzondering hierop is een kopie voor eigen oefening, studie of gebruik. Voorbeelden hiervan zijn overschrijven, natekenen, naschilderen, fotokopiëren en uitprinten. U mag in dat geval één of enkele kopieën maken. Belangrijk hierbij is dat dit zonder commercieel oogmerk gebeurt. In het andere geval bent u schadeplichtig.
Schadeplichtig
Dát er schade is door de inbreuk is voor de rechter een gegeven. De vraag hoe hoog de schade is, is lastig te begroten. Om die reden wordt in vrijwel alle zaken de vergoeding als uitgangspunt genomen die verschuldigd zou zijn geweest indien de maker toestemming zou hebben gegeven voor de overname. Deze schadevergoedingen kunnen hoog oplopen, dus wees gewaarschuwd!
Foto’s zonder rechten
Op sommige foto’s rust geen auteursrecht. Deze zijn zogenaamd rechtenvrij. Deze foto’s zijn onder andere te vinden op stocksites, waar de foto’s gratis worden aangeboden.
Hier vindt u een groot overzicht van sites met daarop rechtenvrije foto’s. U kunt deze foto’s gebruiken zonder dat u zich zorgen hoeft te maken over mogelijke rechten van anderen. Onderzoek wel bij iedere foto of deze inderdaad rechtenvrij is.
Conclusie
Als u de volgende keer weer een foto van het internet haalt en deze gebruikt dan dient u zich er, indien u niet zelf de maker bent, aldus van te vergewissen dat de foto ofwel rechtenvrij is, of dat u toestemming heeft gekregen van de maker. Alleen in dat geval bent u er zeker van dat u met het gebruiken van de foto achteraf geen gedoe krijgt.
Maar…denk nog om het portretrecht!
De enige vraag die u zichzelf als maker voor publicatie nog moet stellen is of er op de foto herkenbare personen staan die een redelijk belang hebben dat zich tegen publicatie verzet. Is dat het geval, dan krijgt u te maken met het portretrecht van die personen. Indien zij een redelijk belang hebben dat zich tegen publicatie verzet, dan kan dat alsnog verhinderen dat u de foto mag gebruiken. Over deze rechten van de geportretteerde in een volgend artikel meer.