Door Femke Gietema & Tanja Heslinga
Daar was het advies al, van commissie-Remkes inzake de stikstofdiscussie. Vorige week hebben we in ons artikel al het nodige genoemd over de stikstofuitspraak van de Raad van State, die de discussie over de stikstofuitstoot op scherp heeft gesteld en feitelijk de nodige ontwikkelingen op slot heeft gezet (vooral qua vergunningsaanvragen). Er werd vervolgens een commissie aangesteld die haar licht moest laten schijnen over hoe het nu verder moet met de zogenoemde “stikstofcrisis”.
Gistermiddag, woensdag 25 september 2019 om 17.30 uur, kwam dan eindelijk het langverwachte, maar ook zo gevreesde advies van de commissie-Remkes. De commissie-Remkes spaart niets en niemand en geeft aan dat er drastische maatregelen moeten worden genomen. Het rapport heet dan ook “Niet alles kan”, hetgeen een veelzeggende titel is.
Even terug naar vorige week
De Raad van State heeft in mei 2019 bepaald dat het huidige systeem (lees: de PAS) in strijd is met natuurwetgeving. Er moest wat veranderen en de hele vergunningverlening kwam op zijn gat te liggen. Het gaat hier om honderden, zo niet duizenden, projecten en plannen die nu geen doorgang kunnen vinden, omdat ze zouden (kunnen) leiden tot stikstofuitstoot. Te denken valt aan bouwprojecten als uitbreidingen van veehouderijen, maar ook woningen en het verbreden van wegen. Hoe nu verder? De commissie-Remkes moest oplossingen aandragen waar de politiek mee verder kan. De commissie kwam met de volgende (hoofd)punten voor de korte termijn.
Maximumsnelheid
Om maar direct met de deur in huis te vallen, het belangrijkste advies van commissie-Remkes is om de maximumsnelheid op rijks- en provinciale wegen zo snel mogelijk omlaag bij te stellen om de uitstoot van stikstof terug te dringen. Op die wijze zou de natuur zich kunnen herstellen, aldus de commissie. Dit kan alleen in de gebieden langs kwetsbare natuurgebieden, maar kan ook breder worden getrokken. Per weg dient te worden gekeken wat het effect van een snelheidsverlaging is.
Daar kan van alles van gevonden worden, maar het is geen onoverkomelijke maatregel. Bovendien klinkt het aannemelijk dat hiermee de stikstofuitstoot kan worden teruggedrongen. Althans, dat is onze mening in Friesland (waar we geen last hebben van de vele files zoals in de Randstad, die verhoudingsgewijs tot veel stikstofuitstoot leiden).
Boerenbedrijven
Een ander advies van de commissie-Remkes is gericht op de landbouwsector. Wederom wordt de landbouw hard aangevallen. Na de fosfaatdiscussie komt nu het stikstof om de hoek kijken. De landbouw wordt niet gespaard. Het advies ziet namelijk op het uitkopen van boerenbedrijven danwel de sanering daarvan. Het zou hier dan wel voornamelijk gaan om de verouderde boerenbedrijven. Deze verouderde boerenbedrijven zouden ook het meest vervuilend zijn. Bovendien gaat het dan om stallen in en nabij kwetsbare natuurgebieden. Dus er wordt niet gesproken over een generieke maatregel die de gehele sector raakt, zoals een algemene inkrimping van de veestapel (hetgeen voor de landbouwsector wellicht een (gedeeltelijke) opluchting zal zijn). Maar een gedwongen uitkoop is mogelijk wel een mogelijke optie voor de genoemde, verouderde boerenbedrijven. Overigens is dit een oplossing op de korte termijn, op de lange termijn dient wel breder te worden gekeken qua praktische maatregelen, aldus de commissie.
Innovatieve techniek
Vervolgens is er nog een (in onze ogen) enigszins vaag advies, namelijk de inzet op innovaties om de uitstoot te verminderen. De regering zou geld moeten uittrekken om te komen tot investeringen in innovatieve techniek. Wat dit dan zou moeten zijn, hoeveel dit zou moeten kosten en wat dit vervolgens zou opleveren, blijft volledig onduidelijk. Ook de termijn waarbinnen dit tot resultaat zou moeten leiden wordt niet genoemd, dit lijkt ons een maatregel voor de lange termijn.
Wel zou dit zowel in de industrie als in de bouw moeten leiden tot minder stikstofuitstoot. Echter, de commissie-Remkes is voor wat betreft de industrie duidelijk. De emissies in die sector beslaan slechts 1,6 % van het totaal, dus dit leidt niet op korte termijn tot significante verandering.
Herstel natuur
Commissie-Remkes stelt tot slot dat de natuur zo snel mogelijk hersteld moet worden. De kwaliteit van de natuur is de afgelopen jaren achteruit gegaan. De aanpak tot herstel moet worden geïntensiveerd en versneld, op basis van de uitgewerkte herstelmaatregelen. Er is immers sprake van communicerende vaten. Er moet niet alleen gekeken worden naar de vervuilende kant van de maatschappij (landbouw, consument, industrie), maar ook naar de natuur zelf, zodat deze kan herstellen en wellicht op den duur ook meer stikstof kan neutraliseren c.q. opnemen.
Bouwprojecten
Hoe nu verder met de lopende en toekomstige vergunningen? Joost mag het weten… Er is geen advies gegeven over hoe alle vastgelopen projecten kunnen worden vlot getrokken. En dit was nu juist wel één van de verwachtingen. Wel wordt door Remkes de ADC-toets besproken en genoemd dat hier “te hooggespannen verwachtingen” van zijn. Wat dat dan ook moge betekenen. Er wordt genoemd dat de huidige juridische instrumenten niet voor alle projecten een oplossing bieden. Oftewel, we blijven tasten in het duister. Juridische trucjes (zoals Remkes dat noemt) om de boel los te trekken zijn niet gewenst en niet de juiste oplossing.
Er is simpelweg geen pasklare oplossing gegeven voor alle projecten die nu stil liggen en dit zal op korte termijn niet anders worden. Veel projecten zullen voorlopig dan ook blijven liggen.
Wel wordt door de commissie gesteld dat de uitspraak van de Raad van State niet betekent dat er geen enkele vergunning meer mag worden verleend of dat er geen ruimte meer zou zijn voor vergunningverlening. De uitspraak zegt alleen maar dat een deugdelijke onderbouwing van het PAS (Programma Aanpak Stikstof) ontbreekt en dat er opnieuw moet worden gekeken. Maar hoe dan? Zonder richtlijnen en handvaten is dit nagenoeg onmogelijk, naar onze mening. Modulair, energieneutraal, circulair en natuurinclusief bouwen wordt er genoemd, en beter gebruik van innovatieve technieken en materialen. Daar valt winst in te behalen. Maar op de korte termijn… Nee, dit blijft een probleem! Wellicht dat de kleine dakkappelen weer op de daken kunnen worden geplaatst, maar hele nieuwbouwwijken zullen er voorlopig niet in zitten, zo lijkt het.
Concluderend
Er worden kortom de nodige adviezen gegeven voor drastische maatregelen op korte termijn. De commissie komt vervolgens in mei 2020 met een nader advies voor maatregelen op de langere termijn. Wel is de commissie heel duidelijk: “Veel te lang is de natuur ondergeschikt aan de bedrijvigheid”. Dus er moet iets gebeuren qua stikstofuitstoot. Met de adviezen kan daar ook wel verandering in komen, mits goed aangepakt. Maar qua vergunningverlening en alle projecten die op stapel liggen, verandert er weinig. Helaas! Het is blijkbaar hogere wiskunde.
Wellicht dat de politiek in Den Haag nog een “eureka-moment” heeft de komende weken. In oktober komen de ministeries namelijk met een reactie. Wij zijn benieuwd. Tot die tijd? Afwachten? Nee hoor, gewoon doorwerken en door ontwikkelen! En als het dan stagneert bij de overheid, bel ons. Met de tools die er nu zijn gegeven, kunnen we misschien toch zo’n “juridisch trucje”, waar Remkes niets van af wil weten, verzinnen!
Agrarisch Recht Bouwrecht
Bestuursrecht Contractenrecht